Phải bằng hai…và nghệ thuật phong bì

“Phải bằng hai” là chuyện dân gian Việt Nam, không biết có từ đời nào. Có hai anh, tạm gọi là A và B, kiện nhau lên quan. Anh A nhanh nhảu cửa sau, soạn một phong bì “cây nhà lá vườn” cho quan. Anh B, chậm mà chắc, làm một phong bì gấp đôi.
Ra đến tòa, quan xử anh B thắng. Anh A bức xúc “Thưa quan, em nghĩ em phải chứ”. Quan nhẹ nhàng, “Ừ, nhưng mà thằng B nó phải bằng hai….”
Ở Mỹ lắm vụ kiện tụng giật gân, nhưng ít thấy pha nào có tính sáng tạo cao như thế. Nhưng mà, nói gì thì nói,
giữa chốn công đường, để rơi vào tình huống như trên cũng không thú vị lắm. Kinh nghiệm dân gian đúc kết lại là:
“Chỉ nên lấy (nhiều nhất) một phong bì !!”
Câu hỏi quan trọng và mang tính ứng dụng cao được đặt ra:
“Lấy phong bì nào ?”
Ơ, dĩ nhiên lấy phong bì nhiều tiền hơn chứ còn gì nữa. (Trong bài này ta
đơn giản hóa vấn đề và giả sử các quan hệ khác giữa A-quan và B-quan là đồng đều–uniform–
chẳng hạn không ai có họ với ai, vv.) Nói thì dễ vậy, nhưng thực hành lại khác.
Nếu quan biết trước là anh nào sẽ đưa gấp đôi anh nào, thì chẳng có chuyện gì để nói. Nhưng quan không biết, chỉ nghe phong thanh là một anh sẽ (phải) gấp đôi anh kia. Mà, như các bạn đã biết, một khi đã nhận của ai rồi, thì há miệng mắc quai, không trả lại được nữa.
Cho tiện phân tích, bạn có thể tưởng tượng là hai anh đến thăm quan cùng một lúc, anh A ngồi phòng khách, anh B ngồi phòng làm việc. Quan ra tiếp anh A trước, thầm nghĩ “Trông phong bì thằng này có vẻ mong mỏng, chắc chỉ độ 1000… Chẹp, thằng B trong phong độ thế kia, chắc là 2000 rồi…Nhưng mà biết thế quái nào được, khéo chỉ được cái tốt mã…, 500 không biết chừng”.
Đoán mò mãi thế cũng mệt. Quan là người có đầu óc, thầm tính “Hừm, thôi cứ 50-50 nhỉ. Giả sử 50% là chú B đem 2000, và 50% là 500, vậy thì kỳ vọng là 50% (2000+500) = 1250, ngon thế mà mình không nghĩ ra. Mà 1250 thì rõ là to hon 1000 rối, thôi quay vào phòng làm việc khẩn cấp.” (Bạn, cũng như quan, có thể thấy số 1000 chỉ là ví dụ, có thể thay bằng bất kỳ số dương nào.)
Vấn đề là ở chỗ trông thấy anh B, và cái phong bì (cũng có vẻ mong mỏng của anh ấy), quan sẽ nghĩ y hệt như lúc nãy (có thể với một số tiền khác), và sẽ quay lại phòng khách.
Thế là cứ đi đi lại lại suốt ngày trong nhà. Rõ khổ !
Bạn có thể giúp quan được không ? (Lý luận kỳ vọng trên có vấn đề ở chỗ nào ?).